Ο εγκέφαλος είναι, ίσως, το πιο περίπλοκο μέρος του ανθρώπινου σώματος. Βρισκόμενος σε ένα οστέινο κέλυφος, είναι υπεύθυνος για την ερμήνευση των αισθήσεων, για την έναρξη της κίνησης του σώματος και τον έλεγχο της συμπεριφοράς. Ο εγκέφαλός μας είναι η πηγή της νοημοσύνης μας και όλων των ιδιοτήτων που μας καθορίζουν ως άνθρωπο.

Για αιώνες, οι επιστήμονες και οι φιλόσοφοι γοητεύονταν από τον εγκέφαλο αλλά ,μέχρι πρόσφατα, τον θεωρούσαν σχεδόν ακατανόητο. Τώρα, ο εγκέφαλος αρχίζει να αποκαλύπτει τα μυστικά του. Την τελευταία δεκαετία οι επιστήμονες έχουν μάθει περισσότερα για τον εγκέφαλο από ότι στο παρελθόν.

O εγκέφαλος

Ο χάρτης του Εγκεφάλου

Ο εγκέφαλος είναι σαν μια επιτροπή υπευθύνων ελέγχου. Όλα τα μέρη του εγκεφάλου συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά κάθε μέρος έχει τις δικές του συγκεκριμένες λειτουργίες . Ο εγκέφαλος μπορεί να χωριστεί σε τρεις δομές:

1) τον πρόσθιο εγκέφαλο, 2) τον μεσεγκέφαλο και 3) τον οπίσθιο εγκέφαλο

Ο οπίσθιος εγκέφαλος περιλαμβάνει το άνω μέρος του νωτιαίου μυελού, το ονομαζόμενο στέλεχος του εγκέφαλου, και την παρεγκεφαλίδα, η οποία μοιάζει σαν μια ζαρωμένη μπάλα. Ο οπίσθιος εγκέφαλος ελέγχει τις ζωτικές λειτουργίες του σώματος, όπως η αναπνοή και ο καρδιακός ρυθμός.

Η παρεγκεφαλίδα συντονίζει την κίνηση και εμπλέκεται στις κινήσεις που μαθαίνουμε και αποθηκεύονται στην μνήμη. Για παράδειγμα, όταν παίζουμε πιάνο, οι κινήσεις που χρειάζονται για να παίξουμε το τραγούδι τις ενεργοποιεί η παρεγκεφαλίδα.

Το ανώτερο τμήμα του εγκεφαλικού στελέχους είναι ο μεσεγκέφαλος, ο οποίος ελέγχει ορισμένες αυτόματες κινήσεις και αποτελεί μέρος του κυκλώματος που εμπλέκεται στον έλεγχο των κινήσεων των ματιών και άλλων εκούσιων κινήσεων. Ο πρόσθιος εγκέφαλος είναι το μεγαλύτερο και πιο ανεπτυγμένο τμήμα του ανθρώπινου εγκεφάλου και αποτελείται κυρίως από τον εγκέφαλο και τις δομές που κρύβονται από κάτω του (βλ. «Ο εσωτερικός εγκέφαλος»).

Ο εγκέφαλος χωρίζεται σε δύο ημισφαίρια από μια βαθιά σχισμή. Παρά τον χωρισμό αυτό, τα δύο αυτά ημισφαίρια επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μιας οδού νευρικών ινών που βρίσκεται στη βάση αυτής της ρωγμής αυτής. Αν και τα δύο ημισφαίρια φαίνονται να είναι κατοπτρικά είδωλα το ένα του άλλου, είναι διαφορετικά. Για παράδειγμα, η ικανότητα σχηματισμού λέξεων φαίνεται να βρίσκεται κυρίως στο αριστερό ημισφαίριο, ενώ το δεξί ημισφαίριο φαίνεται να ελέγχει την ικανότητα του συλλογισμού.

Για κάποιον ,ακόμη άγνωστο, λόγο σχεδόν όλα τα σήματα από τον εγκέφαλο διαχέονται  στο σώμα και επιστρέφουν  σε αυτόν. Το δεξί εγκεφαλικό ημισφαίριο του εγκέφαλου ελέγχει ,κυρίως, την αριστερή πλευρά του σώματος και το αριστερό ημισφαίριο του εγκέφαλου ελέγχει ,πρωτίστως, τη δεξιά πλευρά. Όταν η μία πλευρά του εγκεφάλου είναι κατεστραμμένη, επηρεάζεται η αντίθετη πλευρά του σώματος. Για παράδειγμα, ένα εγκεφαλικό στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου μπορεί να αφήσει παράλυτο το αριστερό χέρι και πόδι.

Η περιοχή της σκέψης

 

Κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο χωρίζεται σε τμήματα ή λοβούς, το καθένα από τα οποία ειδικεύεται σε διαφορετικές λειτουργίες. Για να κατανοήσουμε τον κάθε λοβό και την λειτουργία του θα πρέπει να κάνουμε ένα ταξίδι στα εγκεφαλικά ημισφαίρια, ξεκινώντας από τους δύο μετωπιαίους λοβούς  που βρίσκονται ακριβώς πίσω από το μέτωπο. Όταν σχεδιάζουμε ένα πρόγραμμα στην καθημερινότητά μας ή φανταζόμαστε το μέλλον, ενεργοποιούνται οι δυο λοβοί αυτοί. Στο οπίσθιο τμήμα του κάθε μετωπιαίου λοβού υπάρχει μια περιοχή η όποια είναι υπεύθυνη για την εκούσια κίνηση. Ένα σημείο που βρίσκεται κοντά στον αριστερό μετωπιαίο λοβό και ονομάζεται περιοχή του Broca, επιτρέπει τη μετατροπή των σκέψεων σε λέξεις.

Όταν απολαμβάνουμε ένα καλό γεύμα, τη γεύση αυτού, το άρωμα του και την υφή του, τότε ενεργοποιούνται δύο τμήματα πίσω από τους μετωπιαίους λοβούς που ονομάζονται βρεγματικοί λοβοί . Τα μπροστινά μέρη αυτών των λοβών, βρίσκονται ακριβώς πίσω από τις περιοχές που είναι υπεύθυνες για την κίνηση. Αυτές οι περιοχές λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τη θερμοκρασία, τη γεύση, την αφή και την κίνηση από το υπόλοιπο σώμα. Η ανάγνωση και η αριθμητική είναι επίσης λειτουργίες  που συνδέονται με τον βρεγματικό λοβό.

Καθώς κοιτάτε τις λέξεις και τις εικόνες σε αυτήν τη σελίδα, ενεργοποιούνται δύο περιοχές στο οπίσθιο εγκέφαλο. Αυτές τις περιοχές τις ονομάζουμε ινιακούς λοβούς. Ακόμα αυτές επεξεργάζονται πληροφορίες που έρχονται από τα μάτια μας και συνδέουν αυτές τις πληροφορίες με εικόνες που είναι αποθηκευμένες στη μνήμη μας.

Οι τελευταίοι λοβοί στο ταξίδι  μας είναι οι κροταφικοί λοβοί, οι οποίοι βρίσκονται μπροστά από τις οπτικές περιοχές και φωλιάζουν κάτω από τους βρεγματικούς και μετωπιαίους λοβούς. Όταν κάνεις κάποια εκτίμηση για κάτι που συμβαίνει στην ζωή σου ή ακούς ροκ μουσική, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί αυτούς τους λοβούς. Στην κορυφή κάθε κροταφικού λοβού βρίσκεται μια περιοχή υπεύθυνη για τη λήψη πληροφοριών από τα αυτιά. Το κάτω μέρος κάθε κροταφικού λοβού παίζει καθοριστικό ρόλο στο σχηματισμό και την ανάκτηση αναμνήσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τη μουσική. Άλλα μέρη αυτού του λοβού φαίνεται να ενσωματώνουν μνήμες και αισθήσεις γεύσης, ήχου, όρασης και αφής.

Ο εσωτερικός εγκέφαλος

Βαθιά μέσα στον εγκέφαλο, κρυμμένα από τα μάτια, βρίσκονται δομές που είναι οι φύλακες μεταξύ του νωτιαίου μυελού και των εγκεφαλικών ημισφαιρίων. Αυτές οι δομές όχι μόνο καθορίζουν τη συναισθηματική μας κατάσταση, αλλά ,επίσης, καθορίζουν  τις αντιλήψεις και τις απαντήσεις μας ανάλογα με αυτήν την κατάσταση και μας επιτρέπουν να κάνουμε κινήσεις χωρίς να τις σκεφτόμαστε.

Ο υποθάλαμος έχει ,περίπου, το μέγεθος ενός μαργαριταριού και κατευθύνει ένα πλήθος σημαντικών λειτουργιών. Μας ξυπνάει το πρωί και παράγει την αδρεναλίνη που χρειαζόμαστε κατά τη διάρκεια μιας δοκιμασίας. Ο υποθάλαμος είναι ,επίσης, ένα σημαντικό συναισθηματικό κέντρο που ελέγχει τα μόρια που μας κάνουν να αισθανόμαστε ενθουσιασμένοι, θυμωμένοι ή δυστυχισμένοι.

Ο εγκέφαλος παραμένει ,όπως και πολλά άλλα μέρη στον πλανήτη μας, ανεξερεύνητος.  Σίγουρα το μέλλον θα βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την λειτουργία του. Σε συνδυασμό με την τεχνολογία, η ανάλυσή  του μπορεί να δώσει νέες θεραπείες σε πολλές ασθένειες που σχετίζονται με αυτόν ή  ακόμα και να βοηθήσει στην κατανόηση του πως λειτουργεί η ζωή.

Ο φλοιός του εγκέφαλου

Είναι η επικάλυψη της επιφάνειας του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας με στρώμα ιστού πάχους μιας στοίβας δύο ή τριών εκατοστών. Το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικής επεξεργασίας πληροφοριών στον εγκέφαλο λαμβάνει χώρα σε αυτόν τον φλοιό. Όταν οι άνθρωποι μιλούν για την «φαιά ουσία» στον εγκέφαλο, μιλούν για αυτόν τον λεπτό φλοιό. Οι πτυχές που υπάρχουν στην επιφάνεια του εγκεφάλου αυξάνουν την ποσότητα της φαιάς ουσίας με αποτέλεσμα την αύξηση της επεξεργασίας των πληροφοριών αυτών.

Πηγές: www.ninds.nih.gov

Σειρά άρθρων: Γνωρίζοντας τον εγκέφαλο